Giriş
Klasik yatırım araçlarında, kaldıraç ile sadece forex ve türev işlemlerde karşılaşıyorduk. Klasik ekonomi yatırım stratejilerinde kaldıraç sıklıkla kullanılmaktaydı. Yasal zemini çok sıkı tedbirler ile oturtulmuş olan bu yatırım araçlarına ise herkes ulaşamıyordu. Bitcoin ve diğer kripto paraların hayatımıza girmesi ile kaldıraçlı yatırım işlemi yapmak bir çok yatırımcı için erişilebilir oldu. Kaldıraçlı işlemler ile bir çok riski beraberinde getirse de, sunduğu yüksek kar fırsatları ile bir çok yatırımcı tarafından kullanılmakta.
Öncelikle kaldıraç nedir ve nasıl bir işleyişi vardır, bunu anlaşılması kripto para yatırımcıların için olmazsa olmaz bir bilgidir. Çünkü kaldıraçlı işlemler yaparken ele alınan riskin tam olarak anlaşılması hayatidir.
Kaldıraç Nedir?
Kaldıraç; olabilecek en basit anlatım ile, elimizde bulunan sermayemizi, bir yatırım aracına yatırır iken; aracı borsadan aldığımız borç ile, pozisyon açabilme hacmimizi arttırmaktır. Elimizdeki sermayeden daha fazla miktarda pozisyon açtığımız için, kaldıraçlı işlem ile edinebileceğim kar oranıda aynı oranda artacaktır. Pek tabiki zarar edilmesi durumunda da, zarar oranımız artacaktır.
Kaldıraç Nasıl Çalışır?
kaldıraçlı işlemleri anlatmanın en kolay yolu, konuyu örnekler ile açıklamaktır. Örnek vermek gerekirse, elimizde 100 dolar sermayemiz var iken 2 kaldıraç oranı ile işlem yaparsak, maksimum emir tutarımız 200 dolar olacaktır. Peki bu nasıl oluyor? 2X kaldıraçta, Kripto para borsası elimizdeki 100 dolar sermayeyi teminat olarak ele alıp bize 90 dolar daha borç veriyor. Tüm bu borç verme işlemi arka planda otomatik olarak gerçekleşiyor. Pek tabi ki, borsa borç verdiği tutar için önceden belirlenmiş bir faiz oranı ile sizi borçlandırıyor. Aynı örnekte bire on, yani 10X kaldıraç ile işlem yapmaya karar verdiğimizde, borsa 100 dolar teminatımıza karşı 900 dolar borç veriyor ve işlem hacmimiz toplam 1000 dolar oluyor.
Neden Kaldıraç ile İşlem Yapıyoruz?
Kaldıraç ile işlem yapıldığında, elimizdeki görece düşük sermaye ile yüksek oranda getiri elde etme fırsatı yakalıyoruz. Yukarıdaki örnekten yola çıkarak, 100 dolarlık spot, yani kaldıraçsız alım yaptığımız bir kripto para, %10 değer kazandığında 100 dolar sermayemize 10 dolar getiri elde edecekken, eğer 10x kaldıraç ile aynı işlemi yaptığımızda aynı %10 değer artışında getirimiz 100 dolar olacaktı.yani 2 katı.İşte bu yüksek getiri hedefleri yatırımcıları kaldıraçlı işlemler yapmak için teşvik ediyor.
Kaldıraçlı İşlem Riskleri
Elbette her kazanç fırsatı aynı oranda kaybetme riski ile beraberinde geliyor. Aynı örnekten devam eder isek; 100 dolar sermayemiz ile 10x kaldıraçlı bir işlem ile bir kripto para aldığımızda ve aldığımız kripto para %10 değer kaybettiğinde paramız yani ilk sermayemiz olan 100 dolar tamamen kaybedilecektir. Yani spot işlemlerdeki gibi kripto parayı alıp, yükselene kadar bekleme gibi bir şansımız olmayacaktır, çünkü sermayemiz tamamen erimiştir. Bunu açıklamak gerekirse, bu temel matematik hesabıdır. 100 dolar sermaye ile borsadan 900 dolar borç aldığımız için, toplam 1000 dolarlık kripto para almıştık. Aldığımız kripto para %10 değer kaybettiğinde pozisyonun toplam zararı 100 dolara eriştiğinden, kripto para borsası bizim pozisyonumuz için kendisi zarar girmeyeceği için,toplam unrealised PNL yani, gerçekleşmemiş zararımızı teminatımız olan 100 dolardan daha fazla zarara uğramadan otamatik olarak pozisyonumuzu kapatacaktır. Maalesef böyle bir senaryoda, elimizdeki 100 dolar teminat tamamen gitti, açtığımız pozisyon kapandı ve elimizde hiç bir şey kalmadı.
Kaldıraçlı İşlemlerde Kar Zarar Hesaplama
Matematiksel olarak formule etmek gerekirse kaldıraçlı işlemlerde kar-zarar = (Sermaye*Kaldıraç)*(son fiyat-ilk fiyat) olarak formüle edilebilir. Örnek üzerinden çok daha anlaşılılır olarak tarif etmek gerekirse, 100 dolar sermayemiz ile kaldıraç oranımız olan 10’u çaptığımızda pozisyonumuzun hacmine yani 1000 dolara ulaşıyoruz. Bu hacmi, pozisyon açtığımız koinin şu andaki fiyatı ile bizim girdiğim fiyat arasındaki fark ile çarptığımızda, gerçekleşmemiş kar-zarar miktarımıza ulaşıyoruz. Örneğimizde artış %10 olarak ele almıştık. Diyelim ki koinin fiyatı 1 dolardan 1.1 dolara yükselmiş olsun. Son fiyat 1.1’den giriş fiyatımız 1’i çıkardığımızda elde edeceğimiz değer olan 0.1 i pozisyon hacmimiz ile çarptığımızda, gerçekleşmemiş kar-zarar miktarına ulaşıyoruz. yani 1000*0.1=100 dolar. Görüldüğü gibi 10x kaldıraç ile %10 fiyat artışında karımız 100 dolar oldu. Bu hesanı 50x kaldıraç yada 100x kaldıraç kullanarak ta yapabilirsiniz.
Gerçekleşmemiş Kar-Zarar
Kaldıraçlı işlemlerde yatırım yaptığımız zaman karşımıza gerçekleşmemiş kar-zarar terimi çıkacaktır. Bu bizim kaldıraçlı pozisyonumuz hala açık olduğu için gerçekleşmemiş demektir. Örnekten devam edersek, %10 artış sağlandığında, gerçekleşmemiz kar-zararımız 100 dolar olacaktır ve bu kar, biz pozisyonumuzu kapattığımız anda gerçekleşmiş kar-zarar olarak hesabımıza yansıyacaktır.
Değerlendirme
Kaldıraçlı işlemler ile kripto para piyasasında yatırım yaparken, kar zarar hesaplamısının nasıl yapılacağını detaylı bir şekilde anlattığımız bu yazıda, kaldıraçlı işlemlerin riskleri hakkında da konuşulmuştur. Kaldıraçlı işlemler, sonsuz oranda kar fırsatı sunarken, pozisyon açmak için kullandığınız sermayenin tamamını kaybetme riskini de beraberinde getiriyor.
