Piyasa da oluşacak dalgalanmaların yatırımcı üzerinde yarattığı his etkileri haritası ilginç bir tabloyu ortaya koyuyor.
Piyasa, inançsızlıktan depresyona kadar derinleşebilen bir durumdur!
Dalgalanmanın başındayken yatırımcılar genelde oluşabilecek rallinin diğerleri gibi başarısız olacağına inanır. Bu evre “inançsızlık” evresi olarak bilinir. İlk evreden sonra gelen artışın başlarında “umut” evresi şekillenir. Ve yatırımcı bu dönemde eğer portföyünde zararda ise kurtarabilme umudunu yeşertir.
Sonrasında piyasada oluşacak ufak bir düzeltmenin ardından tekrar bir yükseliş gelir. Bu yükselmede ise kişi kendini “iyimserlik” evresinde bulur. Ve artık bu rallinin gerçek olduğu kanısına varır. Hemen sonrasında düzeltme yapmaksızın gelen ani bir yükseliş ile karşı karşıya kalan yatırımcı “inanç” evresinin vermiş olduğu güvenle tamda yatırım yapma zamanı der ve gerçektende bu evrede çoğu kişi elindeki nakiti yatırıma alır.
Tehlike çanlarının başladığı evre “HEYECAN”
İnanç evresinden sonra gelen bu dönemde tekrarlanan bir yükselişin vermiş olduğu heyecanla yatırımcı artık piyasaya daha fazla nakit akışı sağlamak ister. Zaten elinde bulunan paraların tamamını enstrümanlara aktarmış bazı yatırımcılar, gerekirse borç alırım mantığına girer. Hatta elindeki mal varlığını veya emtiayı bozup fonlama yapar. Zincirlerin koptuğu, hayal kırıklıkların başladığı ve FOMO ya kapıldığımız bu evre en tehlikeli evrelerin başında gelir.
Bu evrede elinde nakiti olmayan bazı yatırımcılar portföyünde bulunan bazı coinleri rehin bırakarak borç alır. Kripto Kredisi ve Marj Borç Alma gibi yöntemlerle nakit temini yapmak ister. Hatta piyasada bu yükselişin sürekli olabileceği gibi tehlikeli bir düşünceye kapılanlar ise kaldıraçlı işlemlerde long / alış pozisyonlarını güçlendirir.
“Ben bir dahiyim! Hepimiz zengin olacağız”
Heyecan evresinden sonra gelen bu düşünce, “Coşku” evresine ait bir sözdür. Artık piyasa zirve yapmıştır. Genel dalganın en tepesine varmış bulunmaktayız. Ama çoğu yatırımcı bunun farkında değildir. Bu noktadan sonra düzeltmeler eşliğinde bir iniş kanalı oluşur. Ama yatırımcı bu düşüşlerin özellikle başındayken kanalın hala yukarı olduğuna inanır. Düşüşleri de bir düzeltme olarak görebilir.
Coşkudan sonra “Kayıtsızlık” hissi belirir. Bu his insanda bir sonraki ralli için dinleme isteği uyandırır. Sonrasında düşüşün devam etmesi ile birlikte yatırımcıda “Kaygı” oluşur. Kaygı evresi kısa sürer çünkü yerini daha sıkıntılı bir döneme bırakır. O da “İnkar” evresidir.
Yatırımcılar bu durumda şunu düşünür; “Nasıl olsa yatırımlarım en iyi coin de, en iyi fiyatı yeniden görecekler, geri gelecekler.” ama bu genelde öyle olmaz.
İnkar yerini “Teslim Olma” evresine bırakır
Derinleşmiş bir düşüşün ardından piyasa düştüğü yerde yatay zig zaglar çizmeye başlar. Yatırımcı bu sürecin uzadığını gördükçe tek tek teslim olmaya başlar. İnkar edilemez, düşüşü kabullenir ve teslim olur.
Ardından gelen küçük bir yükselişin hemen sonrasında ise tekrar bir düşüşün gelmesi ise kişide “Panik” durumu yaratır. Ve o an şunu hissedebilirsin; “Off herkes satıyor. Benimde satmam lazım..” ve öylede olur. Yatırımcılar satışları sürekli yapmaya başlarlar. Ama dalga aşağı bir noktadan sonra inmez. İlginç bir durumdur ki bu evre en çok balinaların ve kurumsal yatırımcıların işine yarar. Küçük ve orta boy yatırımcılar sattıkça onlar alışları yapmaya devam ederler.
Elindeki malları satanlarda “Kızgınlık” evresi gelişir. “Marketi kim shortladı! Buna nasıl izin verebiliyorlar?” vb. cümlelerle kişi sinirlenmeye başlar. Hem elindekini satmıştır hemde hislerinde gerginlik, boşluğa düşme ve sinirlenme oluşmuştur.
Depresyon Evresi
Kızgınlık döneminden sonra başlayan depresyon, kişiyi şu düşünceye sevk edebilir; “Bütün birikimlerim kayboldu. Nasıl yerine geri koyacağım.” İlginçtir ki bu evrede piyasa tekrar yükseliş dalgası oluşturabilir. Bu dalganın başındayken yani gözünün önünde yeniden yükseldiğini gördüğünde ciddi bir depresyon yaşayabilirsiniz. Psikolojik olarak coin yatırımından uzak durabilirsiniz. Yani sonraki genel dalganın his yolculuğunu yaşayabilecek enerji sizde kalmamış olabilir.
Yatırımcıların bir çoğu uzun vade yatırım yapacaklarını söyler ama kısa veya en geç orta vadeye kadar dayanabiliyor. Bir çok yatırımcı ise kısa, orta ve uzun vadenin ne olduğunu bile bilmez!
Son evre “İnançsızlık”
Depresyon evresinden sonra başlayan bu his, genel dalganın zaman çizelgesinde sonuna denk gelir. Çünkü tekrar bir yükseliş başlar ama yatırımcı buna kayıtsız kalır. Ve şunu düşünür;
“bu ralli sahte enayi sanıyorlar. bu ralli de diğerleri gibi olacak”
Yatırımcı Hissi
His haritası evresini paylaşan Engin Erdoğan’ın tweeti şöyle;
